Nasze pradzieje

Nasze pradzieje

Kutno po 1945 r. nie posiadało domu kultury z prawdziwego zdarzenia. Przez kilkadziesiąt lat funkcję tę w pewnym stopniu pełnił Dom Kultury, który funkcjonował w adaptowanych pomieszczeniach na tzw. „Górce”, w budynku dawnego zajazdu dworskiego „Nowa Oberża”, przy ul. H. Sienkiewicza 2. Tutaj przez kolejne lata koncentrowało się życie kulturalne Kutna, zrodziło się wiele ważnych inicjatyw kulturalnych miasta. Najbardziej spektakularnym z nich było utworzenie w październiku 1968 r. Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Kutnowskiej.

Jednak panujące ograniczenia lokalowe powodowały, że instytucja ta nie mogła spełniać wszystkich funkcji jakie winien spełniać dom kultury na miarę wymogów XX wieku. Z tych powodów w początku lat sześćdziesiątych XX w. zrodziła się idea wybudowania nowoczesnego domu kultury. W latach 1962-1963 powstały pierwsze konkretne projekty nowego gmachu domu kultury. Niestety – nie zostały zrealizowane. Dopiero w 1966 r. idea ta zaczęła nabierać konkretnych kształtów, czemu sprzyjał okres przygotowań do obchodów 25-lecia powstania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Głównymi inspiratorami budowy tego gmachu byli: Henryk Kaczmarek – I sekretarz Komitetu Miejskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zbigniew Kmita – sekretarz propagandy KM PZPR i Tadeusz Delong – dyrektor Kutnowskich Zakładów Farmaceutycznych „Polfa”. W 1967 r. zawiązał się Komitet Budowy Międzyzakładowego Domu Kultury w Kutnie. W jego skład weszli: Tadeusz Delong – przewodniczący, Władysław Krupniewski (sekretarz Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kutnie) i Zbigniew Kmita – wiceprzewodniczący, Władysław Karczewski (zastępca kierownika Wydziału Oświaty i Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kutnie) – sekretarz Komitetu oraz członkowie: Marian Bucki (dyrektor Kutnowskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego), Janusz Tymiński, Stefan Rowiński, Barbara Głuch, Stefan Seges (dyrektor Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich w Kutnie), Janusz Zawierucha (naczelny inżynier ODIM), Jerzy Kozłowski, Eugeniusz Lemański (przewodniczący Powiatowej Komisji Planowania Gospodarczego), inż. Zbigniew Wirski. Natomiast koordynatorem wszelkich działań zostało Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kutnie.

Głównymi celami funkcjonowania Komitetu było doprowadzenie do przygotowania dokumentacji obiektu, zgromadzenia funduszy z państwowych i spółdzielczych zakładów pracy, z przedsiębiorstw i zjednoczeń działających w ramach ministerstw: przemysłu chemicznego, maszynowego, komunikacji, spożywczego i skupu, budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, łączności, rolnictwa, Centralnej Rady Związków Zawodowych, pionu spółdzielczości, rad narodowych i składek społeczeństwa Kutna. Natomiast najważniejszym i niezwykle ambitnym celem była budowa nowoczesnego i funkcjonalnego domu kultury. Niestety, jak zwykle w czasach Polski Ludowej, władze nie miały na ten cel pieniędzy. Dlatego drugim, może najważniejszym, zadaniem Komitetu było gromadzenie poważnych funduszy, potrzebnych do wzniesienia tego obiektu. Dlatego wszystkie kutnowskie zakłady pracy, nawet te najmniejsze zostały zobowiązane do partycypowania w kosztach budowy. Tak pisała wówczas lokalna gazeta: Była to walka bardzo trudna, dlatego członkowie Komitetu w poszukiwaniu pieniędzy nieustannie jeździli po różnych ministerstwach, zjednoczeniach, tłumaczyć i prosić… Komitet zwrócił się także w sprawie budowy domu kultury do społeczeństwa Kutna o dobrowolne wpłaty finansowe w formie tzw. „cegiełek”. W ciągu dwóch pierwszych lat ich sprzedaży uzyskano 200 000 zł. Natomiast całkowity koszt budowy Domu Kultury oszacowano na 16 000 000 zł.

Planując wizję budowy nowoczesnego domu kultury – będącego zarazem wizytówką Kutna i powiatu kutnowskiego – Komitet zwrócił się w tej sprawie do Biura Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego w Warszawie. Tutaj obowiązki głównego projektanta obiektu powierzono inż. Wiesławowi Węgrzynowskiemu. Patrząc dzisiaj, z perspektywy 35 lat, na ten obiekt trzeba przyznać, że architekt ten w prekursorski sposób wywiązał się z tego trudnego zadania. Powstał budynek pod względem rozwiązań architektonicznych bardzo ciekawy, którego nawet dzisiaj Kutno nie może się wstydzić. Natomiast wówczas obiekt ten nie miał sobie równych, nie tylko w na terenie województwa łódzkiego. Wykonawcą tego bardzo nowoczesnego i odważnego projektu architektonicznego było Kutnowskie Przedsiębiorstwo Budowlane w Kutnie.

Komitet Budowy wybrał pod przyszły Międzyzakładowy Dom Kultury północno-zachodnią część Parku im. Romualda Traugutta. Decyzja ta, w pewnym sensie, była kontynuacją przedwojennej idei władz samorządowych Kutna, które dążyły do utworzenia w tej części miasta terenów rekreacyjno-wypoczynkowych. Pierwotny projekt przewidywał wybudowanie przyszłego domu kultury na starych i potężnych murach trochę tajemniczej budowli. Według twierdzeń ówczesnych służb konserwatorskich były to resztki jakiejś średniowiecznej budowli. Według innej wersji, miały to być resztki powstałego w XVI lub XVII wieku browaru dominialnego. Natomiast współczesne nam opinie archeologów, niestety nie poparte żadnymi badaniami archeologicznymi, stwierdzają, że ruiny te mogły być resztkami średniowiecznego zamku dawnych właścicieli Kutna. Natomiast ówczesne władze miasta twierdziły, że ta tajemnicza budowla to dawny bunkier poniemiecki. Poniekąd twierdzenie to było zgodne z prawdą, albowiem potężne piwnice tego obiektu, w okresie II wojny światowej, były wykorzystywane przez wojska niemieckie jako centrala telefoniczna. Niestety, pod naciskiem ówczesnych władz miasta, ta tajemnicza budowla nie doczekała się przeprowadzenia (przed podjęciem budowy MDK) prac archeologicznych, które wyjaśniłyby tę zagadkę. Dlatego już nigdy nie dowiemy się, co znajdowało się kiedyś pod obecnym budynkiem Kutnowskiego Domu Kultury. W trakcie prac projektowych warszawskie biuro projektów doszło do wniosku, że tajemnicze mury nie nadają się do wykorzystania przy tej budowie. Dlatego zdecydowano się na poszukanie innej lokalizacji projektowanego gmachu. Nowych projektów było sporo, w końcu jednak zdecydowano się ponownie na Park im. R. Traugutta jako teren najbardziej wyeksponowany. Planowano, ze przy okazji budowy domu kultury, park ten zostanie gruntownie odnowiony i zmodernizowany i stanie się centrum kulturalnym Kutna. Taka koncepcja spowodowała, że los pozostałości tajemniczej budowli został ostatecznie przesądzony.

Pierwsze prace budowlane przy wznoszeniu nowego gmachu MDK zostały rozpoczęte 11 lutego 1969 r., niwelacją terenu i początkiem budowy obiektu zaplecza gospodarczego. Zakończenie budowy zostało zaplanowane na lipiec 1974 r. Kierownikiem prac budowlanych został inż. Zbigniew Wirski, starszym mistrzem Stanisław Urbański, budowniczym Franciszek Staśkiewicz. Pierwszych prac dokonała, licząca około 30 ludzi, brygada murarska złożona z absolwentów Zasadniczej Szkoły Budowlanej KPB. Wkrótce potem, w okresie 17-22 kwietnia, na plac budowy wkroczyli saperzy oraz żołnierze Obrony Terytorialnej Kraju z pobliskiej Maliny. Przez kilka następnych dni prawie w całym mieście słychać było potężne wybuchy, kiedy saperzy ładunkami trotylu kruszyli potężne mury i piwnice tajemniczej budowli. W końcu miesiąca maja na teren budowy wkroczyły koparki, które w czerwcu rozpoczęty wykopy pod przyszły budynek sali widowiskowej. W dniu 26 czerwca, w wykończonym budynku zaplecza gospodarczego odbyło się pierwsze robocze posiedzenie Komitetu Budowy. Natomiast w dniu 16 lipca rozpoczęto betonowanie fundamentów części scenicznej, a w dniu 19 lipca H. Kaczmarek – I sekretarz KM PZPR, w towarzystwie członków Komitetu Budowy, wmurował pierwszą cegłę. W miesiącu sierpniu rozpoczęły się regularne prace budowlane. Kilka miesięcy potem 11 października 1969 r. odbyła uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego, której dokonał Stefan Olszowski – sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, w towarzystwie Wiesława Adamskiego – wiceministra kultury i sztuki oraz wielu innych gości. Przez następne trzy lata pracownicy KPB z dużym zaangażowaniem osobistym realizowali kolejne etapy tej pionierskiej i trudnej dla nich budowy. Dzięki takiej postawie zakończenie budowy udało się przyspieszyć o dwa lata. W jej końcowej fazie do prac społecznych przy porządkowaniu terenu wokół MDK aktywnie włączyli się liczni pracownicy miejscowych zakładów pracy. Wreszcie budowa MDK została zakończona, a nowy gmach pięknie prezentował się na tle przykrytej śniegiem zieleni parkowej. Wartość inwestycji osiągnęła kwotę ponad 24,5 mln zł. Koszt wyposażenia jego wnętrz wyniósł 1.015 000. zł. Chlubą MDK była sala widowiskowa, mogąca pomieścić 417 osób i która mogła służyć jednocześnie jako sala kinowa i teatralna.

Powstał imponujący obiekt z piękną i bardzo nowoczesną, jak na owe czasy, salą widowiskowo-kinową. Lata budowy, już po latach, tak wspominał S. Urbański, majster budowy: Dom Kultury będę pamiętał jak żadną budowę do tej pory. Człowiek je obiad w domu i myśli co trzeba tam zrobić. Nawet jak śpię śni mi się budowa. To bardzo wyczerpuje, zwłaszcza w moim wieku. Ale taka budowa to wielka przyjemność. Jak już będzie w tym budynku gwarno i ruch, wtedy przyjdzie czas na rozmyślanie, jak to było przy budowie naszego Kutnowskiego Domu Kultury.

Otwarcie Powiatowego Domu Kultury w Kutnie (w międzyczasie instytucja przybrała taką nazwę) miało miejsce 30 IV 1972 r. Gośćmi honorowymi uroczystości byli: Wincenty Kraśko – kierownik Wydziału Kultury KC PZPR, Stanisław Wroński – wiceminister kultury i sztuki, Edward Gajewski – sekretarz propagandy KW PZPR w Łodzi. Przybili również liczni goście z województwa łódzkiego i powiatu kutnowskiego, delegacja projektantów obiektu – Centralnego Ośrodka Badawczo-Projektowego Budownictwa Ogólnego w Warszawie oraz goście z ZSRR. Gotowa była wówczas tylko sala widowiskowa. W niej odbył się w dniu 1 maja inauguracyjny koncert galowy. Po raz pierwszy na scenie PDK, z pełnospektaklowym programem, wystąpił Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Kutnowskiej, 30-osobowy zespół dziecięcy, który również zaprezentował piosenki i taniec oraz grupa młodych wykonawców z kutnowskich szkół. Natomiast jeszcze przez kilka miesięcy trwało kompletowanie aparatury kinowej. Pierwszy seans filmowy odbył się 2 września 1972 r., była do projekcja filmu „Waterloo” produkcji angielskiej. Liczni przybywający tutaj gości mogli podziwiać piękną bryłę architektoniczną oryginalnie wkomponowaną w pochyły teren parku i otoczoną jego zielenią. Niestety później okazało się, że zmorą tej budowli jest olbrzymi dach – taras oraz fatalnie przeszklona południowa ściana.

Już następnego dnia liczne pomieszczenia Domu Kultury stały się siedzibą dla obydwu kutnowskich zespołów ludowych oraz uzdolnionej artystycznie i wokalnie kutnowskiej młodzieży. Jego pierwszym dyrektorem został Kazimierz Jóźwiak, ówczesny kierownik artystyczny Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Kutnowskiej. Funkcję tę pełnił tę do nagłej śmierci w maju 1979 roku. Kolejnym dyrektorem był Jerzy Papiewski (1979-1990 r.). Jego pierwszymi i długoletnimi pracownikami były Panie: Barbara Kamińska i Barbara Sakson-Kowalska, księgowa Maria Zakrzewska. Również Panowie „techniczni”, znający budynek od pierwszej cegły – Leszek Binczak, Wiktor Laszewski i Krzysztof Sztejka.

W pierwszych latach działalności PDK stał się wizytówką kultury, nie tylko województwa łódzkiego, chętnie pokazywaną różnym delegacjom zagranicznym, przybywającym do Polski. Już wkrótce po otwarciu, w dniu 5 czerwca, PDK gościł w swoich progach panią Jacgues Duhamel – minister kultury Francji. W kolejnych latach prowadzona kronika PDK pełna jest wpisów gości w różnych językach świata. Odnajdujemy w niej wpisy delegacji zagranicznych: japońskiej, jugosłowiańskiej, włoskiej, szwedzkiej, radzieckiej, boliwijskiej, węgierskiej, niemieckiej, rumuńskiej, czechosłowackiej i wybitnych Polaków: gen. bryg. Romana Abrahama, Ireny Szewińskiej, prof. dr hab. Janusza Górskiego, goszczących w Kutnie. Bywali tutaj przede wszystkim wybitni artyści polscy i zagraniczni, którzy bawili i wzruszali kutnowską publiczność.

Należy wyjaśnić zamieszanie z nazwą domu kultury w Kutnie. Tak więc został on powołany do życia uchwałą Powiatowej Rady Narodowej w Kutnie nr 72/592/72 z 9 lutego 1972 roku. Uchwała ta powołuje Dom Kultury w Kutnie z dniem 1 stycznia 1972 roku. Z tym dniem powołany również został pierwszy Dyrektor Kazimierz Jóźwiak. Natomiast uchwała z dnia 13 grudnia 1972 roku zmienia nazwę na Powiatowy Dom Kultury. Nazwa ta obowiązywała do 1 września 1975 roku, kiedy pojawia się nazwa Kutnowski Dom Kultury. W latach 1976-1980 był on Filią Wojewódzkiego Domu Kultury w Płocku.

Tekst Andrzeja Urbaniaka, który powstał w 2007 roku na zamówienie Kutnowskiego Domu Kultury.